Bunkerdorp
Van de vele constructies die tijdens W.O.2 in Park den Brandt en op het Wilrijkse plein verschenen blijven enkel de stevige bunkers over.
Vanaf 1942 werden voor het hoofdkwartier van het 89ste Legerkorps rond Park den Brandt woningen opgeëist voor het inkwartieren van de Duitse militairen. Om hun taak onder vuur te kunnen uitvoeren zouden hier uiteindelijk ook 12 bunkers verschijnen en vele kleinere constructies zoals schuilplaatsen, garages, munitieopslagplaatsen, etc…
Samen met de 3 bunkers op de Wilrijkse pleinen vormen de 8 bunkers in het park zelf sinds 2004 een beschermd monument, beschreven als:
“In zijn totaliteit het enige nog volledige intacte ensemble in Europa van een dergelijke commandopost.
Bovendien gekarakteriseerd door het voorkomen van eerder zeldzame types bunker.”
Het korps werd op 2 augustus 1942 opgericht, aanvankelijk onder de naam “Generalkommando Y” wat een week later veranderd werd in de naam “Schelde” wat meteen ook diens belangrijkste objectief aangeeft.
Haar “Küstenverteidigungsabschnitt” (KVA), de sector die onder haar commando viel, omvatte de Belgische kust en Zeeland in Nederland.
In oktober 1942 volgde de uiteindelijke benaming “LXXXIX (89.) AK.“.
Haar KVA was in 3 KVA’s onderverdeeld waar tot in 1944 een 4de aan was toegevoegd om Antwerpen en haar haven zelf te verdedigen. Voor deze “Abschnitt Antwerpen” werd in het Antwerpse Stadspark een hoofdkwartier gebouwd met drie bunkers (2 x R608 en 1 x R622).
Zelf maakte het korps deel uit van het 15de Leger wiens KVA het meest gevaarlijk werd geacht vanwege de nabijheid van Engeland, zeker met de Scheldemonding als poort tot de strategische haven van Antwerpen. Napoleon noemde haar ooit een geladen pistool gericht op de onderbuik van Engeland maar nu waren de rollen omgedraaid en dus mogelijk ook het pistool.
De staf van het 15de leger te Tourcoing bevond zich ook in een zeldzame “SK1” commandobunker welke nu ook een museum is (website).
Doorheen haar aanwezigheid in Antwerpen stonden er 4 verschillende generaals aan het hoofd van het LXXXIX. (89.) Legerkorps.
Dr. Alfred Ritter von Hubicki
Oprichting – 18.12.1942
30.4.1943 – 11.6.1943
Hugo Höfl
18.12.1942 – 30.4.1943
Werner Freiherr von und zu Gilsa
11.6.1943 – 12.1.1944
29.1.1944 – 23.11.1944
Friedrich-Wilhelm Neumann
12.1.1944 – 29.1.1944
De grote commandobunkers in het park werden gebouwd rond de tijd dat von und zu Gilsa de leiding nam over het korps. Deze zeer ervaren beroepsmilitair had zich in België reeds onderscheiden bij het veroveren van een brug over de Maas waarvoor hij het Ridderkruis ontving op 5.6.1940, aan het Oostfront zou hij er nog één verdienen op 24.1.1942 voor de verdediging van Suchinitschi.
Vanaf juni 1943 nam von Gilsa de verdediging van de Belgische kust en Zeeland voor zijn rekening waarvoor hij regelmatig op inspectie ging bij de eenheden onder zijn bevel. Op zijn beurt werd zijn werk onder de loupe genomen door zijn oversten zoals de zeer bekende veldmaarschalk Rommel die ook enkele malen op bezoek kwam in Antwerpen. Voor de verdediging van het complex werd er in 1944 ook een “Sicherungsring” ten noorden van het park aangelegd met als opdracht: “Verdediging van kommandopost van het Generalkommando tegen vijandelijke aanvallen aller aard.”. Zowel land- als luchtafweer werd voorzien rondom het hoofdkwartier welke volgens de vooropgestelde documenten moest standhouden tot de laatste man.
Veldmaarschalk Rommel en von Gilsa te Raversijde.
Plan van 11 juni 1943 waar buiten de 2 commandobunkers en nabije bunker in de Della Faillelaan ook opgeëiste huizen op aangeduid zijn. De “Ia” was de operationele afdeling terwijl de “Ic” voor inlichtingen moest zorgen. Men ziet ook de afsluitingen rond het park, het ontoegankelijk “Sperrgebiet”, waar wel nog steeds trams doorheen reden. Op 15 juni 1943 kregen de lijnen 5 en 17 een speciaal statuut, de “Ortskommandatur” beval dat op deze lijnen enkel gesloten rijtuigen mochten ingezet worden. Eens in het “sicherungsbereich” moest het rijtuig gesloten blijven en mocht men zeker niet stoppen. Vanaf 15 april 1944 werd reizigersverkeer op deze lijnen door het sperrgebiet uiteindelijk verboden.
Bunkertypes
Van de 11 beschermde bunkers zijn er 6 van het lichtere “VF” (Verstärkt Feldmäßig) type met 1m dik beton. De andere 5 zijn de veel stevigere “St” (Ständige) bunkers die muren en een dak van minstens 2m dikte hebben en uitgerust waren met hun eigen gasbescherming. In totaal werd voor deze 11 constructies ca. 7000 m³ gewapend beton gebruikt (en dus zo’n 360 ton bewapeningsijzer). Een 12de bunker ligt op private grond in de Della Faillelaan waar er na de oorlog een huis op verscheen, exact type nog te bevestigen maar beschreven als “St” met 2 kamers.
Volgens het Duits plan werd de bunker in de Della Faillelaan gebruikt voor “Nachrichten” (communicatie) wat bevestigd blijkt door het verzet. In een bericht van inlichtingendienst “Marc” werd hij aangeduid en beschreven als bemand door “Nachrichtenhelferinnen”, telefonistes bij het leger.
De pagina’s over de verschillende bunkertypes kan u via de knoppen hier of het menu bovenaan oproepen.
Via het menu kan u ook nog een pagina vinden over strandversperringen aan de Atlantikwall en die in onze collectie.
Atlantikwall sites in België.
Op de website van de “Forts and Bunkers Group” vindt u informatie en een lijst van vele sites die onder het bevel stonden van het hoofdkwartier in Antwerpen. Op hun “links” pagina zijn ook talloze interessante links te vinden rond de Atlantikwall.