V2

"A4"

De eerste V-bom die Antwerpen trof was een V2 die op vrijdag 13 oktober 1944 een helse periode inluidde.

In het museum doorlopen we de werking van deze revolutionaire raket, terreurwapen doch ook mijlpaal in de ruimtevaart.

De raket die bekend zou worden als de “V2”, was de 4de raket uit de “Aggregat” reeks die sinds de jaren 1930 ontwikkeld werd.
Vooral met de jonge Wernher von Braun, gepassioneerd door ruimtevaart en sinds zijn 17 actief in een Berlijns militair testcentrum, werd er grote vooruitgang geboekt. Natuurlijk was het leger vooral op zoek naar nieuwe manieren om explosieven naar een bepaalde plek op de Aarde te vliegen en niet zozeer mensen door de ruimte. Tegen 1935 kwam de “A4” raket die al zo groot geworden was dat er een nieuw testcentrum gebouwd werd op een meer afgelegen plek, het bekende “Peenemünde”.

Evolutie van de Aggregat reeks (bron).

Tijdens de oorlog steeg Hitler’s interesse in revolutionaire wapens.
Dit was niet zozeer vanuit een vooruitstrevende geest maar eerder een nood aan “wonderwapens” gezien de steeds ongunstigere oorlogsomstandigheden.

In de “A4” zag hij een geschikt vergeldingswapen om de geallieerde bombardementen op Duitsland te vergelden. Het team in Peenemünde stond steeds meer onder druk om de raket operationeel te krijgen. Op 3 oktober 1942 volgde een eerste succesvolle testvlucht , een mijlpaal in de geschiedenis maar deze verhoogde natuurlijk ook weer de druk om de raket zo snel mogelijk in massaproductie en operationeel te krijgen.
Dit duurde nog bijna 2 jaar maar in die tijd veroorzaakten ze toch reeds enorm veel ellende bij hun productie, vooral in de beruchte Mittelwerk fabriek. De dodentol in de fabrieken en kampen betrokken bij de productie van beide vergeldingswapens zou het aantal doden door hun inzet nog overtreffen.

In september 1944 kon de A4 operationeel ingezet worden en werden de eerste doelen aangevallen.
Na enkele schoten op Parijs, afgevuurd vanuit de Ardennen, viel op 8 september een eerste V2 op Engeland. De dag ervoor was in Engeland nog aangekondigd dat, op enkele mogelijke laatste V1 schoten na, de “Slag om Londen” over was. Van de V1 zou de stad tot maart gespaard blijven maar de snel volgende A4 werd dus het “Vergeltungswaffe 2”. In tegenstelling tot de V1 was tegen de V2 raket geen verdediging beschikbaar.

Het was dit tweede vergeldingswapen dat, hoewel eerder om strategische redenen, vanaf oktober 1944 ook voor Antwerpen de V-wapen terreur inluidde.

De volgende 6 maanden kon er elk moment een V2 neerkomen, onstopbaar en zonder waarschuwing zoals bij de V1. Neerkomend met zo’n 3 keer de geluidssnelheid was Antwerpen in deze periode werkelijk de “Stad van de Plotselinge Dood” zoals ze omschreven werd in een artikel van LIFE magazine in 1945.

“Bezoekers bewegen zich met trillende harten door het gebied, vertrekken zodra ze kunnen weer. Sommige gevechtstroepen, naar Antwerpen gestuurd voor “rust”, bleven een dag, wilden teruggestuurd worden naar het front.”

De hoek van de Schilderstraat na het inslagen van de eerste V2 op Vrijdag 13 oktober 1944. De verbazing en verwarring rond de oorzaak op dat moment zou niet lang blijven duren. 

De dodelijkste V2 trof Cinema Rex op 16 december 1944 (567 doden, 291 gewonden). 

Overzicht V2 operaties in 1944, door Charles Ostyn.
Deze kaart toont duidelijk de operationele gebieden en doelen van de V2-eenheden. Uit de cijfers blijkt ook de intensiteit van het V2-offensief op Antwerpen. Hoewel de stad zo’n 5 weken later onder V2 vuur kwam te liggen zou ze tegen het einde van 1944 meer dan het dubbel aantal schoten op haar gericht zien dan Londen, niet minder dan 927. Een lijst met lanceringen is te vinden op de website V2Rocket.com.


Charles Ostyn (1926-2022) was 18 in 1944 en woonde in Hoboken, ten zuiden van de stad. Hij maakte de V-wapen terreur zelf mee en kon het gelukkig navertellen. Op de uitstekende V2Rocket.com-pagina over Antwerpen zijn enkele van zijn ervaringen verwerkt in de sterk aanbevolen informatie die daar over het onderwerp wordt aangeboden.

© V2rocket.com

De verzameling V2 en aanverwante objecten laat niet alleen de indrukwekkende technologie zien, maar laat ook geen twijfel bestaan over het moorddadige doel dat ze dienden.
Ook minder technisch onderlegde bezoekers krijgen via hen een duidelijk beeld van de ongelooflijke inspanning die de ontwikkeling, productie en ook uiteindelijk gebruik van het wapen vergde. Bij elk object wordt informatie gegeven over de locatie en functie binnen de V2-raket. 

Even indrukwekkend als de technologie was, zo weerzinwekkend waren de slachtoffers die erdoor werden veroorzaakt, van de productie tot het daadwerkelijke gebruik. Een treffend voorbeeld hiervan in de collectie is de grafsteen van een V2-slachtoffer, een bewijs in steen van de waanzin waarvoor al deze geavanceerde technologie werd misbruikt. 

Een emotioneel weerzien na vele jaren…
Deze grafsteen werd decennialang gebruikt als funderingsteen onder een voetbalkantine in Hemiksem, ten zuiden van Antwerpen. Nadat deze laatste gesloopt was merkte Henri Steenacker er tijdens het uitlaten van de hond dit stukje Antwerpse geschiedenis op. Thuisgekomen vertelde hij het aan zijn vrouw Agnes Busschop en samengingen ze kijken en wat foto’s maken. Uiteindelijk werd de steen gelukkig verplaatst en veilig bewaard door iemand met het hart op de juiste plaats, Eddy Herremans, die op zoek ging naar een goede plek en zo terecht kwam bij het Antwerpse Bunkermuseum.

In maart 2022 kregen we tijdens ons openingsweekend aanvullende informatie van een wel heel bijzondere bezoeker. Jacques Peeters, de 82-jarige zoon van Paula Impens, vertelde ons het ontroerende verhaal achter de grafsteen en die tragische dag, 16 januari 1945.

Het bezoek en het zien van de grafsteen van mijn moeder heeft een enorme indruk op mij gemaakt.

Paula Impens en August Peeters trouwden op 26 augustus 1939 in Antwerpen, net voor W.O.2.
In 1940 werd hun zoon Jacques geboren die medio januari 1945 tijdelijk bij zijn grootouders verbleef die in de buurt woonden.
“Mijn ouders woonden destijds tijdelijk in de Steenbergstraat, nadat ze gedwongen waren een pand in de Drukkerijstraat te verlaten dat eveneens beschadigd was door een bominslag. Ik woonde toen tijdelijk bij mijn grootouders in de Bogaerdestraat, op een paar honderd meter van de Steenbergstraat.”

De woning in de Steenbergstraat was aangeboden door familieleden die besloten hadden veiligere oorden op te zoeken, hun buitenverblijf in het zuiden van het land.

Op 16 januari gingen Jacques en zijn grootmoeder in de voormiddag melk halen in een winkel in de Steenbergstraat en belden ook aan bij zijn ouders. Op een van de verdiepingen opende vader een raam en zei: We maken ons klaar en komen dan lunchen”.

Zo’n 200 kilometer ten noorden van Antwerpen waren de soldaten van Batt. SS Abteilung 500 zich echter aan het voorbereiden op hun taak. Om 12u04 steeg weer een V2 op van de lanceerplaats 410 bij Hessum (NL), richting Antwerpen…

Na terugkomst in de Bogaerdestraat hoorden Jacques en zijn grootmoeder iets na de middag een hels lawaai van de inslag.
“Iedereen meteen naar de Steenbergstraat en daar zagen we de ravage.”

© Katoen Natie, Collectie Frans Claes.

Vader August Peeters raakte gewond maar kon gelukkig snel bevrijd worden. Op het moment van de inslag bevond hij zich in de voorkamer van een van de verdiepingen en bukte zich net om een zinken bad op te tillen en naar achteren te brengen. Na de inslag bevond hij zich plotseling omringd door puin en zat hij met beide armen vast onder een arduinen vensterbank. 
“Hij was volledig bij bewustzijn en begon meteen te bellen toen hij de hulpdiensten hoorde arriveren.”

Hoe gelukkig hij ook was om als een van de eersten te worden gered, het proces bleek pijnlijk toen ze hem probeerden te bevrijden. Naast enkele blauwe plekken was ook een van zijn heupen ontwricht. Hij liet hen onmiddellijk weten dat Paula op het moment van de botsing achter in het huis was maar zij nog enkele dagen vermist blijven.
“Ze hebben mijn moeder een paar dagen later onder het puin kunnen bevrijden, helaas was ze overleden.”.

Paula Impens
(Hamme, 19.11.1919 – Antwerpen, 16.1.1945)

© François De Laet.

Ook na het bombardement bleven V2 in Antwerpen toekomen maar nu gelukkig over de weg en het spoor.
Van hieruit werden ze verscheept naar geallieerde legerbases, het merendeel naar de Verenigde Staten van Amerika waar ook Von Braun en zijn team terecht kwamen.
Naast het verzamelen van Duitse technologie probeerden de Amerikanen tijdens “Operatie Paperclip” ook zoveel mogelijk Duitse wetenschappers in handen te krijgen. Dat was ook het geval, misschien nog wel het meest, in gebieden die later aan de Sovjets zouden worden overgedragen. Via de haven van Antwerpen vertrokken veel raketten, onderdelen en uitrusting naar de Verenigde Staten waar ze als basis zouden dienen voor het Amerikaanse ruimtevaartprogramma.

De eerste foto van de aarde vanuit de ruimte.
Gemaakt in 1946 met een camera op een V2, gelanceerd vanuit White Sands, New Mexico (VS).


Deze V2 kwam over de weg naar Antwerpen ter tentoonstelling op de Groenplaats als onderdeel van de SHAEF expositie, midden 1945.
Klik hier voor de uitgebreide webpagina over deze expositie.

Heeft u misschien iets te delen?

Uiteraard is alle informatie die u zou kunnen bijdragen aan ons V2-onderzoek welkom, hoe klein het u ook lijkt. De archieven zullen nog honderden jaren toegankelijk zijn, maar verhalen en familiealbums dreigen voortdurend verloren te gaan omdat de bijbehorende herinneringen uitsterven. Twijfel niet om contact met ons op te nemen als dit gevaar een verhaal, document of object bedreigt waarvan u op de hoogte bent en help ons deze geschiedenis te bewaren. Ook voor vragen aan de “International V2 Research Group” kan u zich tot het museum wenden.

Zoekt u meer V2 info?

De V2 website met een schat aan informatie.

Sublieme en diepe duik in V2 geschiedenis en techniek.

Duizenden technische tekeningen zijn ook online terug te vinden dankzij het Deutsches Museum (klik hier).