PLB - Passieve Luchtbescherming

Wanneer “Antwerp X” een V1 niet had kunnen tegenhouden of een onstopbare V2 neerkwam schoot de PLB in actie.

Gedurende de 6 maanden waarin Antwerpen onder vuur lag stond de PLB haar bij en hield zo ook de opmars der geallieerde legers aan het Westelijk Front mee gaande. Deze enorme uitdaging aangaan vroeg van de organisatie op korte tijd en onder een steeds zwaarder wordend bombardement, grote veranderingen. Naast een evidente schaalvergroting zouden ook de procedures, uitrusting en training aangepast worden met ondersteuning van de Geallieerde legers en experts van de Britse “Civil Defence” of “Burger Bescherming”. Volgens deze laatsten kon de situatie van de Antwerpse PLB aanvankelijk vergeleken worden met hun eigen toestand in Groot-Brittanië voor de “Blitz”.

Veteranen van die Britse “Blitz” kwamen in 1945 als vrijwilligers naar Antwerpen.

Na een verzoek in november 1944 van het geallieerde hoofdkwartier S.H.A.E.F. kwam begin januari 1945 de nieuw opgerichte “No.1 Overseas Column” van de Britse Civil Defence aan.

Onder de 224 vrijwilligers bevonden zich veteranen van de luchtaanvallen op Londen, Manchester, Liverpool, Plymouth en Glasgow maar ook zij kwamen in een nieuw soort hel terecht. Sinds 13 oktober waren al honderden V2’s op Antwerpen afgevuurd, waarvan één slechts 2 weken voor hun aankomst bij cinema Rex nog 567 doden had veroorzaakt, om van de nog talrijker afgevuurde V1’s maar te zwijgen. Naast instructie voor de lokale diensten stonden ze “de stad van de plotse dood” ook met bloed, zweet en tranen bij in haar donkerste uur. Uit de puinen konden ze honderden gewonde burgers en militairen redden of hen bergen voor wie hulp te laat kwam.

Bij dit gevaarlijk werk vielen gewonden en was er ook een dodelijk slachtoffer te betreuren. Group serjeant T.J. Parkinson liet het leven tijdens reddingwerken en is begraven op begraafplaats Schoonselhof.

Op 14 mei 1945 vertrokken de Civil Defence medewerkers terug naar Engeland met een ceremonie op de Antwerpse Grote Markt. Burgemeester Huysmans verzekerde hen dat Antwerpen hun bijstand in de verschrikkelijke V-bommen periode nooit zou vergeten, een belofte die wij hier alvast trachten te eren.
Meer informatie over deze eenheid is te vinden op de uitstekende website ww2CivilDefence.co.uk.

Een unieke getuige van de ganse PLB transformatie was majoor Theodoor Goemans.

Theo werd op 31 augustus 1905 geboren te Antwerpen en huwde in 1931 met Theresia Brillo. Voor en na de oorlog werkte hij als bediende bij Canadian Pacific op het kantoor gelegen op de Meir. Hun schepen voeren over heel de wereld en hadden, net als de Red Star Line, ook vele Europese migranten naar Noord Amerika vervoerd. Tijdens de oorlog viel het kantoor in bezet Antwerpen uiteraard stil en ging hij in september 1940 aan de slag in het Stedelijk slachthuis als tijdelijk bediende “Ten behoeve van werkzaamheden in verband met de invoering van maatregelen tot rantsoenering van het vleesch”

Theo (links) op kantoor, 1933.

Na enkele maanden voor het slachthuis te werken werd Theo op 1 maart 1941 overgeplaatst naar de PLB waar hij zich opwerkte. Bij de bevrijding werd hij waarnemend commandant nadat PLB chef Somers onder verdenking van collaboratie werd afgezet. Ook Theo zelf stond even onder verdenking maar dit werd volgens een verslag van de Britse Civil Defence snel uitgeklaard. Men voegde er aan toe dat Cdt. Goemans een “extreem hard werkend, gewetensvol en competent organizator” bleek.

PLB identiteitskaart, bemerk de correctie van de oude graad “Blokleider” die gecorrigeerd werd in “Majoor”.

Majoor Goemans met officieren van Amerikaanse, Belgische en Britse diensten, waaronder de Civil Defence Reserve Overseas Column.

Maj. Goemans in februari 1945 met een Belgische delegatie te “Cobham College”, een opleidingscentrum voor stafleden in het Engelse Surrey.

Op 27 mei 1945 was er een optocht en werden de luchtbeschermingsdiensten gehuldigd op de Grote Markt.
Op deze gelegenheid ontving Theo van de stad Antwerpen een oorkonde als dankbetuiging voor zijn werk bij de PLB.

Burgemeester Camille Huysmans reikt Theo de hand, in zijn andere hand heeft hij de koker met de oorkonde vast.

Zoals blijkt uit zijn eretekens kon zijn inzet nationaal en internationaal op grote waardering rekenen. Van het Verenigd Koninkrijk ontving hij de “King’s Medal for Service in the Cause of Freedom” en van Zweedse collega’s (“Riksluftskyddsförbundeten”) hun ereteken in zilver. 

Het laatste exemplaar in dit rijtje is het Belgisch ereteken van de Nationale Federatie van Agenten in de Luchtbescherming, in goud.

Over zijn dienst in de Antwerpse PLB tijdens WO2 stelde Theo een mooi fotoalbum samen.
Naast vele foto’s, hoofdzakelijk rond de PLB tijdens de V-bommen periode in Antwerpen van oktober 1944 tot eind maart 1945, voorzag hij ze ook zelf van beschrijvingen en decoratie.

Klik hier om het fotoalbum als .pdf te bekijken (3,36 MB).

Ook voor PLB Lt. Kol. Van Cappellen maakte hij een gelijkaardig doch iets beknopter fotoalbum dat spijtig genoeg ooit uit elkaar werd gehaald, doorheen foto’s en tekst op maat gesneden en geperforeerd om in een ringmap te passen. In deze gehavende toestand kwam het uiteindelijk in het Antwerps Stadsarchief terecht waar u het via hun website digitaal kan raadplegen als individuele afbeeldingen (inventarisnummer 1448#17).

Hoewel er volgens de Civil Defence aanvankelijk wat tegenstand bleek kwamen er ook vrouwen in dienst, één van hen was Giselle Van Aken.

Haar zoon, historicus Hugo Lambrechts, nam in 2020 contact op met het museum toen hij bezig was met een artikel over de PLB. Enkele van de zaken in het familiearchief mogen wij hier tonen, waaronder het identificatieplaatje dat ze zelf bij een bevriende smid liet maken.  Op de foto zien we Giselle (rechts) met enkele collega’s van de PLB administratie. In het midden staat Adjunct blokleider-betaalmeester Picard en links J. Braeckmans die ook een aandenken in het poëziealbum van Giselle toevoegde.

Laat ons zeker iets weten als u documenten of objecten heeft die deze pagina kunnen helpen de mensen te tonen die hun belangrijke dienst verleenden in Antwerpen’s donkerste uur. Gezien de belangrijke assistentie verleend door geallieerd personeel tijdens het V-wapen offensief is ook alle documentatie rond hun bijdrage of ervaringen uiteraard zeer welkom.